آشنایی با پایگاه اطلاعات علمی ایران (گنج)
.
📚 پایگاهی برای ذخیره، جست‌وجو و دسترسی به آثار علمی ایران
پایگاه اطلاعات علمی ایران با نام اختصاری «گنج» (به نشانی: https://ganj.irandoc.ac.ir) یکی از معتبرترین و گسترده‌ترین پایگاه‌های داده علمی در ایران است که توسط پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) مدیریت می‌شود. این پایگاه با هدف گردآوری، سازمان‌دهی و اشاعه دانش علمی و فناورانه کشور راه‌اندازی شده و امروز به یکی از اصلی‌ترین منابع برای پژوهشگران، دانشجویان و اساتید دانشگاه‌ها تبدیل شده است.
📜 پیشینه گنج
فعالیت‌های مرتبط با گردآوری اسناد علمی در ایرانداک به دهه ۱۳۴۰ بازمی‌گردد، اما شکل‌گیری رسمی پایگاه گنج به سال ۱۳۷۰ برمی‌گردد؛ زمانی که داده‌ها در رایانه‌های مین‌فریم و با نرم‌افزار CDS/ISIS ذخیره می‌شدند.
در سال ۱۳۷۳ این پایگاه به‌صورت برخط و با فناوری دایال‌آپ در شبکه‌ای به نام صبا قابل دسترسی شد.
از ۱۳۷۸ و با ورود اینترنت به ایرانداک، نسخه تحت وب پایگاه راه‌اندازی شد و در سال‌های بعد، با رشد فناوری اطلاعات، نسخه‌های جدیدتر با امکانات پیشرفته‌تری ارائه شد.
💾 محتوای پایگاه گنج
هرچند تمرکز اصلی گنج بر پایان‌نامه‌ها، رساله‌های دکتری و پیشنهاده‌های آن‌هاست، اما دامنه محتوای آن بسیار گسترده‌تر است و شامل موارد زیر نیز می‌شود:
-
طرح‌های پژوهشی
-
گزارش‌های دولتی
-
مقالات علمی
در حال حاضر، گنج دارای صدها هزار رکورد علمی است و روزانه میزبان بیش از ده هزار کاربر و ده‌ها هزار جست‌وجو است. این پایگاه به یکی از بزرگ‌ترین مخازن اطلاعات علمی ایران تبدیل شده است.
📄 دسترسی آزاد به پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها
بر اساس فصل سوم آیین‌نامه ثبت و اشاعه پیشنهادها، پایان‌نامه‌ها و رساله‌های تحصیلات تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آن‌ها (مصوبه شماره ۱۹۵۹۲۹/و مورخ ۱۳۹۵/۹/۶ وزارت علوم، تحقیقات و فناوری)، از سال ۱۳۹۵، دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های وابسته به وزارت علوم موظف شدند پایان‌نامه‌ها و رساله‌های تحصیلات تکمیلی را در این پایگاه ثبت و منتشر کنند.
مطابق این آیین‌نامه:
-
اطلاعات کتابشناختی، چکیده و ۲۰ صفحه اول هر پارسا (پایان‌نامه یا رساله) بلافاصله پس از ثبت در دسترس عموم قرار می‌گیرد.
-
متن کامل پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد پس از ۱۸ ماه و رساله‌های دکتری پس از ۳۰ ماه از زمان دفاع، به‌صورت رایگان قابل دانلود است.
-
کاربران می‌توانند در هر ۷ روز، حداکثر ۵ پارسا را به‌طور کامل مشاهده یا دانلود کنند.
🧭 نقش گنج در دیگر سامانه‌های ایرانداک
پایگاه گنج تنها یک مخزن اطلاعاتی نیست؛ بلکه زیرساخت و بنیان اصلی چندین سامانه مهم دیگر در ایرانداک نیز هست، از جمله:
-
سامانه همانندجو (برای بررسی اصالت متون علمی)
-
سامانه پیشینه پژوهش (برای بررسی تحقیقات انجام‌شده)
-
داشبوردهای رصدخانه پژوهش و فناوری (برای پایش علمی کشور)
🔍 جمع‌بندی
پایگاه اطلاعات علمی ایران (گنج)، یکی از مهم‌ترین ابزارهای پژوهشی کشور است که با فراهم‌سازی دسترسی سریع، گسترده و قانونی به آثار علمی، نقشی حیاتی در گسترش علم و پیشگیری از تکرار پژوهش‌ها دارد. استفاده از این پایگاه برای تمامی پژوهشگران و دانشجویان تحصیلات تکمیلی توصیه می‌شود.
